Opis
Ta płyta byłaby zakazana, gdyby wydano ją w czasach, z których pochodzi zamieszczony na niej repertuar. Nowy album Sinfonii Varsovii, którego premiera przypada 28 września, to trzecia – zamykająca cykl – część serii 39’45, prezentującej dzieła powstałe w cieniu wojny, okupacji, a w tym przypadku także okresu stalinizmu, ZSRR i PRL. W nagraniach wzięli udział utalentowani soliści – wiolonczelista, Marcel Markowski i pianista, Maciej Grzybowski, a także wybitni dyrygenci: Jerzy Maksymiuk i Jacek Kaspszyk. Ich interpretacje są poruszające, a świadomość kontekstu powstania prezentowanych na płycie dzieł Weinberga, Panufnika i Andrzeja Czajkowskiego – wnosi dodatkowy ładunek emocjonalny!
Koncert wiolonczelowy (1948) Mieczysława Weinberga, zdaje się odzwierciedlać tragiczne przeżycia młodego kompozytora, na zawsze oddzielonego od swej rodziny, zaledwie kilka miesięcy po ukończeniu studiów w konserwatorium warszawskim. Przepiękny początek koncertu, wejście wiolonczeli, jest niczym samotny śpiew rozwijający się w skupiony lament na tle ostinata smyczków. W utworze panuje nastrój zadumy i smutku, punktowany wspomnieniami ze szczęśliwej przeszłości (pojawiające się w kolejnych częściach przelotne odwołania do tradycyjnej muzyki żydowskiej). Na szczególną uwagę zasługuje solista – Marcel Markowski – jeden z najciekawszych młodych polskich wiolonczelistów. Artysta jest na co dzień liderem sekcji wiolonczel orkiestry Sinfonia Varsovia. Jego charyzmatyczna interpretacja przykuwa uwagę od pierwszej nuty, przywodząc na myśl brzmienie takich mistrzów światowej estrady, jak Yo-Yo Ma czy Mischa Maisky.
Sinfonia Elegiaca Andrzeja Panufnika, która w swej pierwotnej wersji z roku 1957, z częścią chóralną, nosiła tytuł Symfonia Pokoju, zadedykowana została przez kompozytora ofiarom II wojny światowej. Napisał o niej w następujących słowach: „Symfonia w nowej wersji miała być nieprzerwaną całością, składającą się z trzech symetrycznie ułożonych części niczym rozbudowany tryptyk. Była pozbawiona jakiegokolwiek programu literackiego, zawierała jedynie aluzje do kontrastów, jakie niesie ze sobą wojna. Część środkowa (Molto allegro) miała być dramatycznym protestem przeciw zatracie człowieczeństwa, szaleństwom, gwałtom i żądzy krwi. Dwie skrajne części (obie Molto andante) miały stanowić opłakiwanie zmarłych i osieroconych, tym bardziej pełne smutku, że ich śmierć i poświęcenie nie dały światu pokoju, ani nie przyniosły pełnej wolności takim krajom, jak moja ojczysta Polska”. Kompozytor deklarował także, że utwór jest wyrazem protestu przeciwko przemocy i agresji, przejawiającej się w ludzkim działaniu, z myślą o ofiarach wszelkich wojen, niezależnie od narodowości, religii i rasy. Podkreślał jednak, iż pierwszą wersję utworu komponował udręczony wspomnieniami z okupowanej Warszawy; pamięcią o terrorze, śmierci i prześladowaniach, utracie członków swej rodziny i bliskich przyjaciół.
Andrzej Czajkowski, twórca zawartego na płycie Koncertu fortepianowego (1966-1971), urodził się w Warszawie jako Robert Andrzej Krauthammer. W momencie wybuchu wojny miał niespełna cztery lata. Nim z rodziną znalazł się w getcie, matka Felicja, pianistka-amatorka, uczyła go gry na fortepianie. W 1942 z getta wyprowadziła go babka Celina i to dzięki jej staraniom przeżył wojnę. Opłacała ona ukrywanie wnuka w różnych mieszkaniach, załatwiła też fałszywe dokumenty na nazwisko „Andrzej Czajkowski”, którym posługiwał się do końca życia. Matka postanowiła zostać w getcie i została zamordowana w Treblince kilka miesięcy później w wieku 27 lat. Ojciec Karl przeżył wojnę we Francji. Przyszły kompozytor i pianista przeszedł niewyobrażalną traumę związaną z zamknięciem go w klaustrofobicznej przestrzeni szafy, gdzie był ukrywany i niejednokrotnie spotykał się z okrucieństwem przechowujących go tam osób. Sam wspominał: „Jak długo siedziałem w tej szafie? Siedem tygodni, dwa lata? Miałem zamiar liczyć dni, ale zapomniałem. Tak czy owak, w szafie nie było żadnych dni ani godzin, zawsze panowała tam całkowita ciemność”. Partię solową w koncercie Czajkowskiego wykonuje znakomity pianista, znany ze świeżych i pociągających interpretacji muzyki współczesnej – Maciej Grzybowski.
Utwory
Mieczysław Weinberg
Koncert wiolonczelowy op. 43 (1948) | Cello Concerto Op. 43
1 Adagio 8’03
2 Moderato 6’11
3 Allegro 9’18
4 Allegro 9’44
Andrzej Panufnik
Sinfonia Elegiaca (II Symfonia) (1957, 1966) | Sinfonia Elegiaca (Symphony No. 2)
5 Molto andante 5’39
6 Molto allegro 6’08
7 Molto andante [Tempo I] 4’47
Andrzej Czajkowski
II Koncert fortepianowy op. 4 (1966-1971) | Piano Concerto No. 2 Op. 4**
8 Introduction: Grave 2’36
9 Passacaglia: Lento liberamente 7’40
10 Capriccio: Vivace con malizia 7’08
11 Finale 11’10
Total time: 78’52
Sinfonia Varsovia
Marcel Markowski wiolonczela [1-4]
Maciej Grzybowski fortepian [8-11]
Jerzy Maksymiuk dyrygent [1-7]
Jacek Kaspszyk dyrygent [8-11]
**Nagranie z koncertu w ramach IV Międzynarodowego Festiwalu Muzycznego „Chopin i jego Europa"", 17.08.2008 Filharmonia Narodowa w Warszawie
